کاربرد گیاهان دارویی در زندگی انسان
کاربرد و تأثیر گیاهان دارویی در حفظ سلامتی انسان، هم در طب سنتی و هم در طب مدرن اثبات شده است :
به مجموعه فرآیندهای شیمیایی که در موجودات زنده از جمله گیاهان برای حفظ بقا رخ میدهد، متابولیسم گفته میشود.
در واقع مواد موثره ، ترکیبات شیمیایی طبیعی با خاصیت ضد باکتری، ضد قارچ، ضد ویروس و ضد انگل هستند که گیاهان درون خود تولید می کنند و نقش سیستم ایمنی را در گیاهان بازی می کنند. طبق یافته های دو قرن اخیر دانشمندان ، این مواد موثره گیاهان در حفظ سلامت انسان ها در مقابل بیماری ها و عارضه های مزمن هم نقش بسیار موثری دارند. دانشمندان هزاران ماده موثر مختلف را در گیاهان شناسایی کرده اند به نظر می رسد که هر کدام از آنها به نحوی در حمایت از بدن ما در مقابل بیماری ها مشارکت دارند.
تاثیرات مثبت گیاهان دارویی با ملموس بودن این تاثیرات برای مصرف کننده دو موضوع متفاوت هستند. اثربخشی و کارکرد گیاهان به این معنا نیست که با مصرف آنها هر توقعی که مصرف کننده داشته باشد حاصل می شود!
گاهی ممکن است توقعات افراد از نتایج حاصل از مصرف محصولات، منطقی نباشد، مثلاً افراد دارای اضافه وزن انتظار دارند تنها با مصرف دمنوش و در یک بازه زمانی کوتاه کاهش وزن زیادی داشته باشند که عقلاً امکانپذیر نیست یا ممکن است شرایط فرد به گونه ای باشد که باید تحت نظر پزشک درمان شود! مثل برخی از انواع اضافه وزن مثل چاقی مفرط یا چاقی ناشی از کم کاری تیروئید که نوعی بیماری هستند و نیاز به درمان پزشکی دارند و نمی توان انتظار داشت تنها با استفاده از مواد خوراکی یا نوشیدنی، بهبودی در شرایط بیمار ایجاد شود.
پس نباید فراموش کرد
استفاده مستمر از گیاهان دارویی، یکی از عوامل مؤثر در حفظ و بازیابی سلامتی است، اما این عامل به تنهایی نمی تواند ضعفها و نقصهای بقیه عوامل را جبران کند. گیاهان دارویی مکمل پازل سلامتی هستند و مصرف بیش از حد آنها نمی تواند جایگزین تغذیه سالم و ورزش و بقیه قطعات این پازل شود !
تامین غذا وداروی سالم یکی از مهمترین رکنهای ارتقا سطح سلامت جامعه است.اگر افراد از مراحل و دورانهای مختلف زندگی خود از روشهای سالم وطبیعی استفاده نمایید تا حد زیادی از ابتلا به بسیاری از بیماریها ومشکلات جسمی وروحی در امان خواهند ماند استفاده از گیاهان دارویی یکی از ارکان مهم حوزه سلامتی در هر جامعه ای به شمار می آیند، که غذا و داروی سالم برای جامعه را تامین کرده و در دسترس افراد قرار می دهند.گیاهان دارویی از کاربرد های فراوانی در علم پزشکی و تامین سلامت جامعه برخوردار هستند. گیاهان دارویی از عوارض جانبی کمتری برخوردارند. هزینه کمتری نسبت به داروهای شیمیایی دارند، در دسترس تر از داروهایی شیمیایی هستند. گیاهان دارویی حتی از بابت تاثیر گذاری و نحوه استفاده و … تفاوت بسیاری با داروهای شیمیایی دارند. از همین رو بیشتر افراد جامعه استفاده از گیاهان دارویی را جهت درمان به داروهای شیمیایی ترجیح می دهند.
روش استفاده از گیاهان دارویی
روش استفاده از گیاهان دارویی باید در شرایط مناسبی باشد تا خطرات احتمالی را کاهش دهد شرایط تهیه گیاهان، برحسب ارتفاع، آب و هوا، کیفیت خاک وهمچنین فصول متغیر است.خوشبختانه امروز برای حفظ مواد موثر گیاهان به صورت استاندارد بسته بندی شده در داروخانه ها در دسترس عموم قرار دارند. دم کردن، انحلال ناقص را گویند که از تاثیر آب جوش بر روی جسم دارویی با عضوی از گیاه و قراردادن آن به مدت 15 دقیقه تا یکساعت به همان حالت بدست می آید. با این روش، مقداری از مواد موثر جسم دارویی یا اعضای گیاهان تحت اثر حرارت در آب حل گردیده، محلولی بدست می آید که تحت نام دم کرده مورد استفاده قرارمی گیرد. در این روش مواد موثره گیاه بوسیله گرم کردن به آرامی به مایع منتقل می شود. جهت این کارهم از گیاهان خشک و هم از گیاهان تازه می توان استفاده کرد. از سربرگ گلها، برگها و سایر قسمتهای گیاه می توان به روش دم کرده استفاده کرد، تا ماده موثر از آن خارج گردد ( مانند دم کردن چای).
در این روش درون ظرفی که بهتر است غیرفلزی و از نوع چینی، لعابی، سرامیک یا شیشهای نشکن باشد، مقدار آب لازم را ریخته و انقدر حرارت می دهیم تا به جوش آید. به محض جوش آمدن آب، مقدار گیاه موردنظر را به درون آبی که در حال جوشیدن است می ریزیم و بلافاصله حرارت دادن را قطع می کنیم.
سپس به مدت یک ربع ساعت به حالت دم کردن چای، ظرف را به حال خود می گذاریم (بعضی از گیاهان به زمان بیشتری نیازدارند). پس از سپری شدن زمان لازم است که مدت آن بر حسب رنگ گرفتن آب مخلوط می تواند متغیر باشد، مخلوط را صاف کرده و در ظرف شیشه ای سربسته ای در یخچال نگهداری می کنیم. این محلول برای چند روز قابل نگهداری می باشد.
جوشانده گیاهی Decocation
نوعی انحلال را گویند که ازجوشاندن مواد دارویی مختلف مانند اعضای مفید گیاهان حاصل می شوند. زمان جوشیدن در حلال مناسب به تناسب نوع گیاه فرق میکند. در این طریق نیز اساس کار خروج ماده موثره براساس گرمای مستقیم می باشد. برای خروج ماده موثره از قسمتهای سخت گیاه مانند ریشه، پوست، ساقه، میوه یا تخم گیاه که نیاز به حرارت بیشتر و طولانی تری دارد از روش جوشاندن استفاده می شود. با این کار گیاهان خواص خودرا به آب پس می دهند.
معمولاً گیاهان و قسمتهای مختلف آنهاباید به مدت 15 دقیقه در آب بجوشند، سپس حرارت را قطع کرده و حدود 15 دقیقه نیز به حال خود باقی گذارده و آنگاه آن را صاف کرده و درون ظرف شیشهای دربسته ای می ریزیم. برای تهیه جوشانده های غلیظ تر می توان مقدار گیاه را چند برابر کرد.
دم کرده و جوشانده به مدت یک تا چند روز در یخچال قابل نگهداری است، ولی بعد ازچند روز بعلت تکثیر باکتریها نه تنها خواص خود را از دست می دهد، بلکه ممکن است خطرناک هم باشد. امتیاز این روشها ساده و کم خرج بودن آن است و هر شخصی در منزل می تواند این روش را بکار بندد ولی اشکال این روش، خصوصاً در روش جوشاندن از بین رفتن یا تبخیر مقداری از ترکیبات موثر گیاه مانند ویتامینها، اسانس ها و سایر ترکیبات فرار آن می باشد. البته می توان با درپوش گذاشتن روی ظرف در طول مدت دم کردن و با محدود کردن زمان جوشاندن تا حدودی این اشکال را برطرف کرد.